زبان پیراها Pirahã language

زبان پیراها

Pirahã language

آیا زبان قبیله ای دوردست درآمازون ذهنیت ما را نسبت به زبان تغییر می دهد؟

این سوالی بود که مجله ی وزین نیویورکر در یکی از مقالات خود به مناسبت معرفی و نقد زبان پیراها و نویسنده اش دنیل اورت مطرح کرده بود.

زبان پیراها  زبانی است که مردم قبیله ی پیراها  ( بومیان آمازون) در کشور برزیل تکلم می کنند.  این قبیله در کنار رود مایسی به زندگی مشغولند.

پیراها تنها بازمانده خانواده ی زبانی مورا Mura محسوب می شود. تمام دیگر اعضای این خانواده ی زبانی در طی چند قرن گذشته  از بین رفته اند. پیراها زبانی  مجزاست که هیچ ارتباطی با دیگر زبان هها برقرار نکرده است. گویشوران این زبان حدود 250 تا 300 نفر است. قبیله ی پیراها تک زبانه محسوب می شود. ویژگی های این زبان فرضیه نسبیت و جبر زبانی ساپیر و ورف Sapir-Whorf hypothesis را تائید می کند.

دنیل اورت از معدود زبان شناسانی است که بیشتر عمر خود را صرف این زبان کرده و بیش ازده ها مقاله و کتاب در این باره منتشر کرده است. در ادامه به برخی از ویژگی های این زبان که دنیل اورت آن ها را ذکر کرده به اختصار می پردازیم:

 - پیراها یکی از کوچکترین دستگاه های  واجی  در میان زبان های شناخته شده جهان را داراست. این زبان دو واج انحصاری دارد که در میان دیگر زبان ها دیده نمی شود.

- ساختار موصولی آن بسیار محدود بوده و اجازه ی بیان جملات موصولی را نمی دهد.

- هیچ واژه ی انتزاعی برای بیان رنگ به جز تیره و روشن ندارد.

- ضمایر محدود ضمایر شخصی از دیگر گویش های بومی به آن راه یافته اند.

- زبان پیراها را می توان نجوا کرد، آواز خواند و به صورت موسیقیایی بیان کرد.

- زبان پیراها تنها 10 واج دارد که زنان فقط 9 واج آن را به کار می برند.

- پیراها واژگان قرضی محدودی دارد که عمتدا از زبان پرتغالی وام  گرفته است.

- واژگان خویشاوندی:

اورت معتقد است که فرهنگ پیراها ساده ترین نوع نظام خویشاوندی را در بین فرهنگ های انسانی داراست. واژه یbaíxi هم برای پدر و هم برای مادر به کار می رود. همانند واژه ی parent در زبان انگلیسی. در این زبان واژگانی برای نسبت های اجدادی و خانوادگی دور وجود ندارد.

- در این زبان برای بیان مقدار و عدد از یک ، دو و بیشتر استفاده می شود.

- تنها زمان دستوری  آن ها زمان حال می باشد. گویا این مردم همانند خیام شاعر ایرانی دم را بیشتر غنیمت می دانند.

- ویژگی های دستوری و نحوی پیراها بسیار متفاوت و ساده است که در پستی جداگانه نظرات اورت را در این باره بیان می کنم.

دنیل اورت و همسرش کارن در ابتدا به عنوان میسیونر های مسیحی به این منطقه رفته بودند. جذابیت های زبانی و فرهنگی این قبیله باعث می شود که از ماموریت خود بازمانده و به تحقیقات زبانی و فرهنگی روی آورند. اورت و همسرش اذعان داند که نتوانستند هیچ یک از مردم را علاقه مند به دین مسیحیت کنند. ظاهرا ساختار زبانی آن ها مفاهیم انتزاعی و ذهنی را برنمی تافته است. اورت اکنون استاد زبان، ادبیات و فرهنگ دانشگاه دولتی ایلینویز است. آخرین اثر وی کتابی است که بیشتر به شرح خاطرات خود و زندگی مردم پیراها پرداخته است.

اما حکایت این پست، بار اول هنگام ارسال بلاگ اسکای قفل کرد  بار دوم کامپیوتر یاری نکرد این گونه بود که در ویرایش سوم آن را به اختصار نوشتم.